เส้นทางสายไหม

(Silk road)

การที่ “เส้นทางสายไหม หรือ เส้นทางสายแพรไหม” กลับมาเป็นที่สนใจของโลกในศตวรรษที่ 21 นั้น ไม่ใช่เพียงเพราะความยิ่งใหญ่ในทางประวัติศาสตร์เท่านั้น แต่มันยังสัมพันธ์กับการเติบโตทางเศรษฐกิจและการเมือง ของสาธารณรัฐประชาชนจีนที่พลิกโฉมโลกอย่างไม่มีวันหวนคืน หรือหากจะพูดให้ชัดเจนก็คือ นโยบาย BRI ของจีน ที่ใช้เส้นทางสายไหมเป็นตัวเชื่อมโยง และกำหนดยุทธศาสตร์ทางเศรษฐกิจการเมืองระหว่างประเทศ เพราะฉะนั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่เราจะมีความรับรู้และความเข้าใจในเรื่อง เส้นทางสายไหม

1. ทำไมถึงเรียกว่า เส้นทางสายไหม

เส้นทางสายไหม ถูกเรียกชื่อตามสินค้าหลักในเส้นทางนี้ ซึ่งก็คือ ผ้าไหม โดยชาวจีนโบราณนั้นได้รู้จักวิธีการผลิตผ้าไหมด้วยความประณีตตั้งแต่ประมาณ 3000 ปีก่อนคริสตกาล และเป็นสิ่งที่มีราคาแพง โดยเฉพาะในอารยธรรมอื่นที่ยังไม่สามารถผลิตเองได้ เช่น โรมัน

2. กำเนิดเส้นทางสายแพรไหม

เส้นทางสายไหมเกิดขึ้นในสมัยราชวงศ์ฮั่น ในรัชสมัยของฮั่นอู่ตี้ ในสมัยนั้นอาณาจักรฮั่นถูกพวกชนเผ่าเร่ร่อนที่มีชื่อว่า "ซงนู๋" รุกรานอยู่บ่อย ๆ ฮ่องเต้ฮั่นอู่ตี้จึงส่งขุนนางผู้มีชื่อว่า "จางเชียน" ไปเจริญสัมพันธ์กับแคว้นต่าง ๆ ทางตะวันตก เพื่อชักชวนให้แคว้นเหล่านั้นหันมาเป็นพันธมิตรต่อต้านการรุกรานของพวกซงนู๋ด้วยกัน แต่ระหว่างเดินทางนั้นจางเชียน ถูกพวกซงนู๋จับตัว และถูกกักขังไว้เป็นเวลาร่วมสิบปี แต่สุดท้ายจางเชียนก็สามารถหลบหนีออกมาได้ ซึ่งเขาก็ไม่ลืมภาระที่ได้รับมอบหมายและมุ่งหน้าสู่เอเชียกลาง แต่ขณะนั้นบรรดาแคว้นต่าง ๆ ล้วนพอใจกับสถานะที่เป็นอยู่ไม่มีใครยอมร่วมเป็นพันธมิตร เท่ากับว่าจางเชียนคว้าน้ำเหลวอย่างสิ้นเชิงในภารกิจที่ได้รับมอบหมาย แต่เขาก็สามารถพลิกวิกฤติให้เป็นโอกาส จางเชียนจดบันทึกข้อมูลทั้งหลายตลอดเส้นทางเกี่ยวกับทางภูมิศาสตร์ วิถีชีวิต การค้าการขายต่าง ๆ ถวายแด่ฮ่องเต้ฮั่นอู่ตี้ เพื่อแปลงสนามรบเป็นสนามการค้า หลังจากนั้นอาณาจักรฮั่นก็ส่งสินค้าไปค้าขายกับทางตะวันตก สินค้าที่ขึ้นชื่อในยุคนั้น คือ ผ้าไหม

3.เส้นทางสายไหมพาดผ่านประเทศใดบ้าง

                                                    แผนที่แสดงเส้นทางสายไหมในยุคโบราณ

(ที่มา: http://siamteas.com)

 

เอกสารอ้างอิง

HistoryExtra. (2015). Your guide to the Silk Road. ค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2563, จาก https://www.historyextra.com/period/ancient-history/silk-road-trade-route-length-history/

McKenna, Amy. (2019). Silk road. ค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2563, จาก https://www.britannica.com/topic/Silk-Road-trade-route

สุรางค์ศรี ตันเสียงสม. (2008). อารยธรรมตะวันออก. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : โครงการเผยแพร่ผล                งานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

 

 

ระบบวรรณะในอินเดีย

(ที่มา : https://www.bbc.com/news/world-asia-india-35650616) 

ระบบวรรณะ (caste system ) เป็นการจัดกลุ่มสังคมต่าง ๆ เพื่อเป็นระเบียบในการทำงานพิเศษตามลำดับความสูงต่ำของอำนาจและศักดิ์ศรี การแบ่งงานกันทำเป็นมูลฐานของแบ่งชั้นวรรณะ เพราะบุคคลที่อยู่ในวรรณะต่าง ๆ ประกอบอาชีพแตกต่างกัน ดังนั้น ระบบวรรณะจึงเป็นความสัมพันธ์ของสถานภาพซึ่งจำกัดบุคคล นั่นคือสถานภาพโดยกำเนิดเป็นตัวกำหนดช่วงชั้นทางสังคม

ในสังคมอินเดียมีความเชื่ออย่างแรงกล้าว่า ฐานะและหน้าที่ของมนุษย์มีความแตกต่างกันในแต่ละกลุ่มหรือวรรณะ โดยมีความสอดคล้องกับอวัยวะส่วนต่าง ๆ อันเป็นที่มาของมนุษย์ด้วย คือ

1) พราหมณ์ คือนักบวชที่มีฐานะสูงที่สุด มีหน้าที่ศึกษาคัมภีร์พระเวท เป็นผู้สวดอ้อนวอน ทำพิธีกรรมบูชาและติดต่อกับพระผู้เป็นเจ้า ตลอดจนนำคำสอนจากพระผู้เป็นเจ้ามาเผยแพร่แก่มนุษย์ ดังนั้นนอกจากการเป็นนักบวชแล้ววรรณะพราหมณ์ยังประกอบด้วยผู้มีอาชีพอื่นที่เกี่ยวเนื่องกันด้วย เช่น ครูอาจารย์ นักคิด ผู้ตั้งกฎหมาย ผู้พิพากษา เสนาบดี ตลอดจนปุโรหิตผู้เป็นที่ปรึกษาของกษัตริย์

2) กษัตริย์ เนื่องจากมีที่มาจากส่วนแขนดังนั้น หน้าที่ของวรรณะกษัตริย์ คือ การรบป้องกันบ้านเมืองในยามสงครามตลอดจนปกครองบ้านเมืองให้มีความร่มเย็นเป็นสุข ในยามสงบคนในกลุ่มนี้คือพระมหากษัตริย์ เจ้าประเทศราช รวมไปจนถึงกลุ่มนักรบด้วย

3) แพศย์ เป็นผู้ที่ประกอบอาชีพต่าง ๆ เพื่อจรรโลงสังคม เช่น เกษตรกร พ่อค้า ช่างฝีมือ เจ้าที่ดิน และผู้ให้กู้ยืมเงิน เป็นต้น

4) ศูทร คือ กลุ่มที่มีวรรณะต่ำที่สุด เป็นคนผิวดำที่ต่างเผ่าพันธุ์กับอารยัน มีหน้าที่เป็นผู้รับใช้ผู้ที่มีวรรณะสูงกว่าคนในกลุ่มนี้จึงได้แก่ กรรมกรและทาสเป็นสำคัญ

         นอกจากนี้ยังคนอีกกลุ่มหนึ่งที่มีความต่ำต้อยยิ่งกว่าวรรณะศูทร คนกลุ่มนี้คือพวกนอกวรรณะ (outcasts) ซึ่งอาจเรียนแตกต่างกันไป เช่น จัณฑาล ทลิต หรืออื่นๆ

อ้างอิง

BBC. (2019). What is India's caste system?. ค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2563, จาก https://www.bbc.com/news/world-asia-india-35650616

สุรางค์ศรี ตันเสียงสม. (2008). อารยธรรมตะวันออก. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.